چرخش ناگزیر بن سلمان - وبلاگ استش

به گزارش وبلاگ استش، امیر موسوی، کارشناس مسائل خاورمیانه در یادداشتی در روزنامه اعتماد نوشت: در سال 2020 زمانی که روشن شد دونالد ترامپ، رییس جمهور پیشین ایالات متحده دیگر در کاخ سفید نخواهد بود، سیاست های منطقه ای عربستان سعودی به آرامی در راستا تغییر نهاده شد. کاهش تنش ها و بازسازی روابط با کشور های حوزه خلیج فارس از جمله مواردی بود که عربستان در پی آن برآمد و به عنوان اولین اقدام به عادی سازی روابط با قطر پرداخت.

ریاض یک شبه و بدون اینکه به هیچ کدام از اهداف خود دست پیدا نموده باشد، در موضوع قطر از موضع خود کوتاه آمد و با دعوت شیخ تمیم به عربستان نشان دادند که می توانند بدون پیش زمینه و طی کوتاه ترین زمان یکی از بحران های منطقه ای خود عبور نمایند.

با روی کار آمدن دولت بایدن شرایط بیش از پیش نیازمند تغییر بود. دموکرات ها که همیشه کوشش دارند تا با رعایت بعضی ظواهر خود را ملتزم به رعایت حقوق بشر نشان دهند، فشار ها علیه ریاض در موضوع یمن را افزایش دادند و همین امر موجب شد، سران عربستان سعودی برای انتها دادن به این مخاصمه 6 ساله به تکاپو بیفتند.

همزمان با این تحولات باید اذعان کرد شرایط منطقه با 6 سال گذشته بسیار تفاوت پیدا کند. یمنی ها بسیار قدرتمند شده اند و در هفته چندین بار اخباری از ضربات مهلک پهپادی و موشکی یمن به مواضع عربستان سعودی به گوش می رسد. ضرورت تغییر احساس می شد و بعضی کوشش ها نیز به تسریع این تغییرات یاری کرد.

3 حرکت ویژه در این راستا صورت گرفت: مسقط که از ابتدا به عنوان کشوری هوادار صلح و کاهش تنش مطرح بود به کوشش هایش برای میانجیگری شدت بخشید. قطر هم کوشش کرد در راستای گسترش نقش دیپلماتیک خود در منطقه گام هایی بردارد و از همین رو به تبادل پیغام ها میان کشور های منطقه پرداخت. عراق نیز با تکیه بر روابط خوب با تهران و ریاض در این جهت گام برداشت و شاید مهم ترین دستاورد سفر اخیر مصطفی کاظمی به عربستان نیز همین دستاورد دیپلماتیک بود. در این سفر او نه توانست آورده ای مالی داشته باشد و نه در حوزه روابط دو جانبه پیشرفتی داشت، اما پیروز شد در میانجیگری پیروز عمل کند.

درکمتر از 10 روز پس از بازگشت کاظمی به عراق شاهد تشکیل جلسه در سطوح عالی امنیتی میان ایران و عربستان در بغداد بودیم که فایننشیال تایمز گزارش آن را منتشر کرد. هر چند هم ایران و هم عربستان سعودی هر دو اقدام به تکذیب این گزارش کردند، اما هیچ کدام از تکذیب ها قوی نبود. نه اظهارات سخنگوی وزارت خارجه ایران به اندازه ای محکم بود که اطمینان پیدا کنیم مذاکراتی در جریان نیست و نه هیچ مقام رسمی عربستان حاضر شد به تکذیب اقدام کند. تنها یک مقام مطلع در ریاض تبادل نظر ها با ایران را تکذیب کرد و از مجموع این شرایط می توان دریافت واقعا تحولاتی در این زمینه در جریان است.

در آن ایام نزدیک به 9 آوریل (اولین دور مذاکراتی که فایننشیال تایمز گزارش آن را منتشر کرد) برای من که در عراق حضور داشتم، روشن بود که اتفاقاتی پیرامون ما در حال رخ دادن است و حتی شایع شده بود سردار قاآنی تبادل نظر هایی را پیرامون این موضوع را پیش برده اند. اخیرا نیز ایران تحرکات بسیار خوبی داشت و محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران در سفر هایی که به بغداد، دوحه و مسقط داشت، کوشش کرد تا تبادل نظر هایی با کشور های منطقه داشته باشد و باور من این است که این تبادل نظر ها می تواند تاثیر زیادی روی موضوع یمن داشته باشد.

این شرایط را نمادی از پیروزیت همکاری مهم دیپلماسی و میدان می دانم چراکه همزمان با پیشرفت ها در میدان، دیپلماسی قوی راهگشای عبور از مسائل گذشته است. از جمله این پیشرفت هایی که از آن می نویسم موضوع مأرب است. یمنی ها در آستانه باز پس گیری این شهر قرار دارند و اگر این اتفاق رخ دهد همان اتقاقی رخ خواهد داد که پس از آزادسازی ادلب در سوریه شاهد آن بودیم.

از سوی دیگر باید نگاهی هم به شرایط ایالات متحده داشت. امریکایی ها مایل به درگیر شدن بیشتر در بحران های خاورمیانه نیستند و از همین رو به عربستان فشار می آورند تا هر چه سریع تر به جنگ در یمن انتها دهد. همزمان تبادل نظر ها با ایران برای احیای توافق هسته ای را شروع نموده اند و مایل نیستند تنش میان تهران و ریاض که در سایه سیاست فشار حداکثری دولت پیشین شدت یافته بود، در این جهت دردسرساز گردد. اظهارات محمد بن سلمان را نیز باید به همین دلیل دید.

عربستان تغییری آشکار در موضع خود داده و هر چند به 3 عامل هسته ای، موشکی و منطقه ای اشاره نموده، اما مایل نیست جلوتر از امریکایی ها در این جهتگام بردارد. عربستان به توسعه فکر می نماید و برای سال 2030 اهداف بلندپروازانه ای ترسیم نموده است. از همین رو هم از گذشته درس هایی گرفته و مایل نیست اهدافش را قربانی اشتباهات منطقه ای ریاض کند.

به نظر می رسد با توجه به مجموعه تحولات، تبادل نظر های انجام شده مذاکرات ایران و عربستان شانس خوبی برای پیروزیت دارد از آن رو که جمهوری اسلامی ایران در سطوح بالا سیاست کاهش تنش منطقه ای را دنبال می نماید و عربستان نیز به این کاهش تنش نیازمند است.