هرم مازلو ؛ معرفی نیازهای انسانی از نظر تئوری نیازهای مازلو - وبلاگ استش

به گزارش وبلاگ استش، چه چیزی محرک رفتارهای انسان است؟ سلسله مراتب نیازهای مازلو یا هرم مازلو (بعضی آن را به عنوان هرم ماسلو می شاسند)، یکی از شناخته شده ترین تئوری های انگیزشی است. به گفته روانشناسی به نام آبراهام مازلو، اقدامات ما با انگیزه رسیدن به نیازهای خاصی تحریک می شوند. در این مقاله، درباره 5 سطح سلسله مراتب هرم مازلو بیشتر صحبت خواهیم کرد.

در این مطلب می خوانید:

سلسله مراتب هرم مازلو

احتیاجهای انسان از نظر مازلو

احتیاجهای کاستی در مقابل احتیاجهای رشد

نقدهای وارد شده بر نظریه آبراهام مازلو

سلسله مراتب هرم مازلو

مازلو اولین بار مفهوم سلسله مراتب احتیاجها را در مقاله تئوری انگیزه انسانی خود در سال 1943 و پس از آن کتاب انگیزه و شخصیت معرفی کرد. این سلسله مراتب می گوید که افراد پیش از آنکه به سوی برآورده کردن احتیاجهای عظیمتر حرکت نمایند، انگیزه دارند که احتیاجهای اساسی را پاسخ دهند.

در حالی که برخی از مکتب های فکری موجود در آن موقع (مانند روانکاوی و رفتارگرایی) بر رفتار های مساله ساز تمرکز داشتند، مازلو علاقه مند بود بیشتر درباره آنچه مردم را مسرور می نماید، و کارهایی که برای رسیدن به این مسروری انجام می دهند، تحقیق کند.

مازلو به عنوان یک اومانیست معتقد بود که افراد ذاتا تمایل دارند که خودشان را شکوفا نمایند؛ یعنی بتوانند حداکثر پتانسیل های خود را تحقق بخشند. برای رسیدن به این هدف غایی، باید تعدادی از احتیاجهای اساسی دیگر مانند احتیاج به غذا، ایمنی، عشق و عزت نفس برآورده شوند. (اومانیسم شالوده فرهنگ و فلسفه بعد از رنسانس در غرب است که بر اساس آن، انسان میزان کلیه ارزش ها و فضایل از جمله حق و حق گرایی است.)

هرم احتیاجهای مازلو، 5 سطح مختلف دارد. بیایید با آنالیز پایین ترین سطح از هرم مازلو، احتیاجهای فیزیولوژیکی، نگاهی دقیق تر به احتیاجهای انسانی طبق این تئوری داشته باشیم.

احتیاجهای انسان از نظر مازلو

سلسله مراتب احتیاجهای مازلو، اغلب به صورت یک هرم نمایش داده می شود. پایین ترین سطح هرم را احتیاجهای اولیه انسان تشکیل می دهند و پیچیده ترین احتیاجها در بالای هرم قرار دارند. احتیاجهای اولیه همان احتیاجهای اساسی جسمی شامل احتیاج به غذا، آب، خواب و گرما است. پس از برآورده شدن این احتیاجهای سطح پایین، افراد می توانند به سمت احتیاجهای بعدی که امنیت و ایمنی است، حرکت نمایند

در ادامه هرم، احتیاج به عزت نفس شخصی و احساس موفقیت در اولویت قرار می گیرد. مازلو، مانند کارل راجرز، برای دستیابی به پتانسیل های فردی بر اهمیت خود شکوفایی - فرایند رشد و توسعه هر فرد - تاکید داشت. همینطور که فرد در هرم پیش می رود، احتیاجهایش هم روانی و اجتماعی می گردند و خیلی زود، احتیاج به عشق، دوستی و صمیمیت اهمیت پیدا می نماید.

احتیاجهای کاستی در مقابل احتیاجهای رشد

مازلو معتقد بود که احتیاجهای کمبود یا کاستی (Deficiency Needs) و احتیاجهای رشد (Growth Needs) هر دو برای غریزه دارای یک ارزش هستند و نقش مهمی در ایجاد انگیزه رفتارها بازی می نمایند. احتیاجهای فیزیولوژیکی، امنیتی، اجتماعی و اعتباری همه نوعی از احتیاجهای کمبود هستند که در اثر محرومیت ایجاد می شوند. ارضای این احتیاجهای سطح پایین برای اجتناب از احساسات ناخوشایند یا عواقب آن بسیار مهم است. مازلو بالاترین سطح هرم را به عنوان احتیاجهای رشد نامید. این احتیاجها ناشی از کمبود چیزی نیستند، بلکه از تمایل به رشد به عنوان یک فرد ایجاد می شوند.

در حالی که هرم مازلو و تئوری او عموما به عنوان یک سلسله مراتب سفت و سخت تصور می شود، مازلو خاطر نشان کرد که ترتیبی که طبق آن، احتیاجها برآورده می شوند همواره از این سلسله مراتب استاندارد پیروی نمی نماید. به گفته او، برای مثال برای برخی از افراد احتیاج به عزت نفس از احتیاج به عشق بیشتر احساس می شود. برای دیگران، احتیاج به تحقق خلاق حتی از اساسی ترین احتیاجها نیز مهم تر می شود.

1. احتیاجهای فیزیولوژیکی

احتیاجهای فیزیولوژیکی اساسی، احتمالا برایتان کاملا مشهود هستند. این احتیاجها شامل مواردی هستند که برای بقای ما بسیار اهمیت دارند. برخی از این احتیاجهای عبارت هستند از:

• غذا
• آب
• نفس کشیدن
• هم ایستایی یا هومئوستاز (تمایل به حفظ پایداری و ثبات)

علاوه بر احتیاجهای اساسی به مواد مغذی، هوا و تنظیمات دمایی، احتیاجهای فیزیولوژیکی شامل مواردی مانند سرپناه و پوشاک نیز می شود. مازلو همچنین فراوری مثل جنسی را در این سطح از هرم احتیاجها قرار می دهد چراکه برای بقا و تکثیر گونه ها لازم است.

2. احتیاج به امنیت و ایمنی

هرچه به سمت بالا و سطح دوم هرم مازلو حرکت کنیم، الزامات کمی پیچیده تر می شوند. در این سطح، احتیاج به امنیت و ایمنی در اولویت قرار می گیرد. مردم خواستار کنترل و نظم در زندگی خود هستند. بنابراین، این احتیاج به امنیت و ایمنی تا حد زیادی به رفتارهایی در این سطح منجر می شوند. برخی از احتیاجهای اساسی امنیتی و ایمنی عبارت هستند از:

• امنیت اقتصادی
• سلامتی و بهباشی
• ایمنی در برابر حوادث و صدمات

پیدا کردن شغل، اخذ بیمه درمانی و مراقبت های بهداشتی، باز کردن حساب پس انداز و نقل مکان به یک محله امن تر همه نمونه هایی از اقداماتی هستند که با انگیزه پاسخ به احتیاج امنیت و ایمنی انجام می گیرند. سطح اول و دوم هرم مازلو، در کنار هم احتیاجهای اساسی انسان را تشکیل می دهند.

3. احتیاجهای اجتماعی

احتیاجهای اجتماعی در سلسله مراتب مازلو شامل مواردی مانند عشق، پذیرش و تعلق خاطر است. در این سطح، احتیاج به روابط عاطفی، روابط انسان را راهنمایی می نماید. برخی از مواردی که این احتیاج را برآورده می نمایند عبارت هستند از:

• دوستی
• دلبستگی های عاشقانه
• خانواده
• گروه های اجتماعی
• گروه های جامعه
• کلیساها و سازمان های مذهبی

برای جلوگیری از بروز مشکلاتی از قبیل تنهایی، افسردگی و اضطراب، مهم است که افراد احساس نمایند که توسط سایرین دوست داشته و پذیرفته می شوند. روابط شخصی با دوستان، خانواده و معشوق نقش مهمی در این زمینه ایفا می نمایند. همچنین حضور در گروه های دیگری مثل گروه های مذهبی، تیم های ورزشی، باشگاه های کتاب خوانی و سایر فعالیت های گروهی می توانند مهم باشند.

4. احتیاج به احترام

در سطح چهارم هرم مازلو، احتیاج به تقدیر و احترام واقع شده است. هنگامی که احتیاجهای سه سطح پایین برآورده شدند، احتیاجهای احترام نقش برجسته تری در انگیزه بخشی به رفتار ایفا می نمایند. در این مرحله، به دست آوردن احترام و قدردانی از سوی دیگران اهمیت بیشتری پیدا می نماید. مردم احتیاج دارند کارهایی انجام دهند که بعد این احتیاجها دیده شوند. علاوه بر احتیاج به احساس موفقیت و پرستیژ، احتیاجهای احترام شامل مواردی مانند عزت نفس و ارزش شخصی نیز می شوند.

شرکت در فعالیت های حرفه ای، دستاوردهای آکادمیک، مشارکت در تیم های ورزشی و سرگرمی های شخصی همه می توانند در تحقق احتیاجهای این گروه نقش داشته باشند. کسانی که می توانند با کسب عزت نفس خوب و دیده شدن توسط دیگران به احتیاجهای احترام پاسخ دهند، نسبت به توانایی های خود احساس اعتماد به نفس بیشتری می نمایند. آنان که فاقد عزت نفس و احترام از سوی دیگران هستند، ممکن است احساس فرومایگی را تجربه نمایند. احتیاجهای احترام و احتیاجهای اجتماعی، در کنار هم احتیاجهای روانی را در هرم مازلو شکل می دهند.

5. احتیاج به خودشکوفایی

در بالاترین سطح از هرم مازلو، احتیاجهای خودشکوفایی قرار دارند. مازلو با اشاره احتیاج انسان برای تحقق کامل پتانسیل های خود، شرح داد:آنچه که یک انسان می تواند باشد، باید بشود.

مازلو خودشکوفایی را اینگونه تعریف می نماید: شاید بتوان خودشکوفایی را به عنوان استفاده و بهره برداری کامل از استعدادها، قابلیت ها، پتانسیل ها و غیره توصیف کرد. به نظر می رسد افراد شکوفا شده، می توانند بهترین خود را به نمایش بگذارند. آن ها کسانی هستند که رشد نموده اند و به مرحله کامل توانایی هایشان رسیده اند.

افراد خود شکوفا، خودآگاه و مشغول رشد فردیشان هستند. آن ها کمتر به عقاید دیگران توجه می نمایند و تنها به تحقق پتانسیل های خود علاقه مندند.

نقدهای وارد شده بر نظریه آبراهام مازلو

نظریه مازلو هم در روانشناسی و هم در خارج از آن بسیار محبوب شده و به ویژه، عرصه های آموزشی و تجاری تحت تاثیر این تئوری قرار گرفته اند. با این وجود، مفاهیم ارائه شده توسط مازلو کاملا برای همه پذیرفته نبوده و نقدهای را متوجه خود نموده است. از جمله مهم ترین نقدها به هرم مازلو و نظریه اش شامل موارد زیر است:

• احتیاجها از یک سلسله مراتب پیروی نمی نمایند: درحالیکه برخی مطالعات از نظریه های مازلو پشتیبانی می نمایند، بسیاری از آن ها نتوانسته اند ایده سلسله مراتبی احتیاجها را اثبات نمایند. Wahba و Bridwel گزارش داده اند که شواهد کمی رتبه بندی احتیاجها توسط مازلو را تائید می نمایند و حتی شواهد کمتری مبنی بر اینکه این احتیاجها به صورت سلسله مراتبی هستند، بدست آمده است.
• آزمایش این نظریه سخت است: سایر انتقادها به نظریه مازلو یادآور می شوند که تعریف وی از خودشکوفایی را به سختی می توان طی آزمایشات علمی آنالیز کرد. تحقیقات خود مازلو نیز، در خصوص خودشکوفایی بر اساس نمونه بسیار محدودی از افرادی بود که او یا می شناخت یا بیوگرافی افراد مشهوری بود که مازلو معتقد بود آن ها به خود شکوفایی دست یافته اند.

سخن پایانی؛ چرا هرم مازلو تاثیرگذار بود؟

صرف نظر از این نقدها، هرم مازلو بخشی از یک تغییر مهم در روانشناسی را نشان می دهد. روانشناسی انسان گرایانه مازلو، به جای تمرکز بر رشد و رفتارهای غیرطبیعی، بر رشد افراد سالم متمرکز بود. درحالیکه تحقیقات نسبتا کمی در خصوص این نظریه صورت گرفته است، اما سلسله مراتب احتیاجهای مازلو هم در روانشناسی و هم در خارج از این عرصه بسیار مشهور و محبوب است. در مطالعه ای که در سال 2011 انجام شد، محققان دانشگاه ایلوینویز تصمیم گرفتند این سلسله مراتب احتیاجها را آزمایش نمایند.

آنچه آن ها کشف کردند این بود که اگرچه برآورده کردن احتیاجها به شدت با خوشبختی مرتبط بود، اما مردم از فرهنگ های مختلف در سراسر دنیا گزارش داده اند که حتی در صورتیکه بسیاری از احتیاجهای اولیه شان برآورده نشده است، احتیاج به خودشکوفایی و احتیاجهای اجتماعی برایشان حائز اهمیت است. چنین نتایجی حاکی از آن است که اگرچه احتیاجها می توانند محرک قدرتمندی در پدیدآمدن رفتارهای انسانی باشند، لزوما شکل سلسله مراتبی، مانند آنچه در هرم مازلو مشاهده می شود، ندارند.

نظر شما در این رابطه چیست؟ آیا شما سلسله مراتبی بودن احتیاجها را در خود احساس می کنید، یا برای شما نیز صرف نظر از ارضای احتیاجهای اولیه تان، به رشد فردی و شکوفا شدن پتانسیل هایتان اهمیت می دهید؟

اگر به مسائل روانشناسی علاقمند هستید، پیشنهاد می کنیم راز موفقیت انسان های عظیم که به شما در راستا موفقیت یاری می نماید را در انگیزه بخوانید.