راهنمای رصد بارش شهابی جوزایی 1400 (با وجود نور ماه) - وبلاگ استش

به گزارش وبلاگ استش، در نگاه نخست، سال جاری بارش شهابی جوزایی 1400 که در 22 و 23 آذر به اوج می رسد، با وجود ماه درخشان، کم سو خواهد بود اما آنالیز دقیق تر، یک بازه زمانی امیدوارکننده را برای رصد این رویداد در منطقه ها دارای آسمان تاریک نشان می دهد.

بارش شهابی تماشایی دیگری در راه است. در حالی که بارش شهابی جوزایی پربارترین بارش شهابی سال است، اما سال جاری زیر تابش خیره نماینده قرص بزرگ ماه روی می دهد. به طور معمول این موضوع تماشا هر شهاب سنگی به جز درخشان ترین ها را غیرممکن می نماید اما به لطف شب های طولانی زمستان، یک پنجره رصدی مناسب در ساعات اندکی پس از غروب ماه وجود خواهد داشت.

اوج بارش در دوشنبه شب تا صبح سه شنبه یعنی 13 و 14 دسامبر (22 و 23 آذر) خواهد بود که در مکان های کاملا بدون آلودگی نوری، تا 120 شهاب در ساعت هم قابل مشاهده است. با رصد از منطقه ها نیمه-روستایی، معمولا حدود نیمی از این عدد دیده می شود. بیشتر شهاب ها به تنهایی وارد جو زمین می شوند اما گاهی دو یا سه تیر شهاب پشت سر هم روی می دهند و در پی آن چند فعالیتی نخواهد بود. این بازه های آرامش، فقط زمان تعلیق را افزایش می دهند و به طرزی نامحسوس یک جلسه یک ساعته رصد شهاب را به دو برابر یا بیشتر افزایش می دهند.

در طول بخش شامگاهی بارش شهابی، ماه با فاز 79 درصد و درخشش زیاد در صورت فلکی حوت (Pisces) باعث سخت شدن رصد شهاب های کم نور می شود. اما بارش شهابی جوزایی راهی برای مقابله با این چالش دارد؛ آذرگوی ها! این بارش شهابی از نظر تعداد شهاب های درخشان پس از بارش شهابی برساوشی در رتبه دوم قرار می گیرد، بنابراین انتظار می رود که با وجود نور ماه در ساعات شامگاهی، باز هم امکان تماشای بخشی از فعالیت بارش شهابی باشد.

منشأ بارش شهابی جوزایی

به نظر می رسد که شهاب های جوزایی، از کانون یا نقطه ای در آسمان می آیند که فقط چند درجه در جنوب غربی ستاره درخشان سرپیشین (Castor) در صورت فلکی جوزا (Gemini) یا دوپیکر قرار گرفته است و بر همین اساس هم جوزایی نام گرفته است.

هنگامی که زمین با سرعت 107 هزار کیلومتر بر ساعت به دور خورشید می شود، با انبوهی از بقایای جدا شده از سیارک فایتون 3200 (3200 Phaethon) به عنوان مادر شهاب های جوزایی، روبرو می شود. بدین ترتیب مانند ماشینی که در شب از میان طوفان و برف می راند و پیش می رود، سیاره ما هم مستقیم به درون این مواد فرو می رود و این تصور را ایجاد می نماید که همه از یک نقطه در آسمان سرچشمه می گیرند.

در واقعیت اما قطعات ریز این سیارک، در مسیرهای تقریبا موازی به جو زمین برخورد می نمایند. سرعت نسبی میان زمین و مواد بارش شهابی، میانگین سرعت ورود شهاب ها را به 127 هزار کیلومتر بر ساعت می رساند. به مقدار ای سریع که اصطکاک با هوا باعث داغ و تبخیر شدن ذرات می شود و یک دنباله نورانی به طول چندین کیلومتر از فلزات یونیزه شده (ازجمله آهن و مینزیم) و مولکول های جو ایجاد می نماید. ترکیب گرمایش و یونیزاسیون، چشم انداز آشنایی را ایجاد می نماید که بیشتر مردم آن را به عنوان تیر شهاب می شناسند.

آغاز تماشای بارش شهابی

فارغ از بودن یا نبودن ماه، می توانید به محض سرانجام گرگ ومیش پس از غروب در 13 دسامبر (22 آذر) و زمانی که کانون بارش کمی در آسمان شمال شرقی طلوع نموده است، تماشای بارش را آغاز کنید. در این زمان می توان شهاب های زمین خراش را مشاهده کرد، این شهاب سنگ ها با یک شیب بسیار کم به جو برخورد می نمایند و مسیرهای طولانی مدت و اغلب درخشان ایجاد می نمایند که برای رصدگران خاطره ساز خواهند بود.

از حدود ساعت 9 شب به وقت محلی، زمانی که کانون بارش تا ارتفاع حدود 30 درجه بالا آمده است، می توانید به طور جدی تماشای بارش شهابی جوزایی را آغاز کنید. فقط به یاد داشته باشید که درخشش ماه تعداد شهاب های قابل مشاهده را کاهش می دهد. برای داشتن برترین دید، بهتر است ماه را در پشت سر خود هنگام رصد قرار دهید تا بتوانید قدرت چشمان خود را در طول شب حفظ کنید.

سال جاری سازمان بین المللی شهاب سنگ برای معین تأثیر نور درخشان ماه بر فعالیت شهاب ها از رصدگران یاری خواسته است. رصدگران باید حداقل یک ساعت بارش شهابی را مشاهده نمایند و حد قدر قابل رصد را با شمارش تعداد ستاره های قابل مشاهده در منطقه ها خاصی از آسمان تخمین بزنند. نمودارهایی برای این منطقه ها خاص در اینجا قابل دسترسی است که استفاده از بخش شماره 7 در نمودار 1 ساده ترین کاربری را دارد. برای فرستادن گزارش هم باید فرم نام نویسی رایگان تکمیل شود.

برترین زمان رصد بارش شهابی جوزایی 1400

برترین زمان برای تماشای نمایش بارش شهابی جوزایی، حوالی غروب ماه، یعنی حدود ساعت 3 بامداد 14 دسامبر (23 آذر) به وقت محلی آغاز می شود. برای چند ساعت پس از آن و پیش از سپیده دم، صورت فلکی دوپیکر در آسمان جنوب غربی بالا می آید و بارش هم به اوج می رسد.

همان طور که در اغلب تفریح های منجمان اتفاق می افتد، برترین ساعات رصد با سردترین دماهای شب همراه است که بارش سال جاری را هم کمی چالش برانگیزتر از معمول می نماید. بنابراین برای رصد حتما باید لباس گرم همراه داشت. در داخل چکمه ها و دستکش های خود از گرم نماینده های شیمیایی بهره ببرید و یک نوشیدنی داغ را آماده نگه دارید. یک جایگاه راحتی به گونه ای که بتوانید راحت در آن قرار بگیرید هم لازم است. هیچ کس نگفته است که نجوم آماتوری الزاما سبک زندگی ساده و سختی دارد؛ برعکس، راحتی، ما را به رصدگران بهتری تبدیل می نماید.

مانند بیشتر بارش های شهابی، اغلب شهاب های جوزایی کوچک هستند و از ذرات گردوغبار تا قطعات نخودی را شامل می شوند اما گاهی هم سنگ ریزه های بزرگ تری که به وسیله سیارک فراوری شده اند، گلوله های آتشین درخشانی ایجاد می نمایند؛ شهاب هایی که درخشش آن ها برابر یا فراتر از درخشندگی سیاره ناهید با قدر 4- است.

جریان بارشی جوزایی از دیگر بارش ها جداست، زیرا از سیارک فایتون 3200، یک سیارک 5.8 کیلومتری با مداری دنباله دار-مانند سرچشمه می گیرد که گاهی دمی از گردوغبار بر جای می گذارد. در مقابل بیشتر بارش های شهابی از دنباله دارها نشأت می گیرند.

فایتون بیش از هر سیارک بزرگ دیگری به خورشید نزدیک می شود و اخترشناسان تصور می نمایند که گرمای شدید خورشیدی باعث می شود سطح آن ترک بخورد و گردوغبار و سنگ هایی را آزاد کند که شهاب های جوزایی را ایجاد و تغذیه می نمایند.

زمین در طول سه هفته اول دسامبر (سه هفته سرانجامی آذر) مدار سیارک فایتون را قطع می نماید و ما در 13 و 14 دسامبر (22 و 23 آذر) از هسته این توده می گذریم و همین موضوع علت افزایش سرعت فعالیت شهاب ها در این تاریخ است.

برای داشت برترین جهت تماشای بارش، باید کانون بارش را در یک سمت دید خود نگه دارید. به این ترتیب، ترکیبی از شهاب های با رد کوتاه و شهاب های با رد بلند که 90 درجه به طرفین کانون بارش دیده می شوند، قابل مشاهده خواهند بود.

برای تماشای یک رصد خوب باید به منطقه های با آسمان تاریک بروید. یک توصیه خوب برای رصد بهتر هم این است که در ساعات شامگاهی به سمت جنوب شرقی و در سپیده دم به سمت جنوب یا شمال نگاه کنید. اما در هر صورت نگران نباشید، قطعات سیارک فایتون، از همه جهات عبور خواهند کرد و شما می توانید نمایشی چشمگیر از بارش شهابی جوزایی 2021 را شاهد باشید و هر شهاب سنگی را با دنبال کردن دنباله آن به سمت عقب که به صورت فلکی جوزا می رسد، به عنوان شهاب جوزایی شناسایی کنید.

عکس کاور: بابک تفرشی، عکاس نشنال جئوگرافیک و رد درخشان یک آذرگوی در طول بارش شهابی جوزایی 1399

Credit: Babak Tafreshi

منبع: Sky&Telescope